Seminarium materiały - marzec 2008

27.III.2008
Jacek Leociak
Instrumentalizacja Zagłady w dyskursie Marca'68

Jacek Leociak zajął się tym fragmentem propagandy marcowej 1968 roku, w którym wykorzystywane były wątki Holokaustowe. Ograniczył pole obserwacji do dwóch motywów: 1) przypadającej w 1968 roku 25 rocznicy powstania w getcie warszawskim (dominantą jest tu kwestia pomocy dla warszawskiego getta, dostarczania tam broni i aktów zbrojnej solidarności z powstańcami) oraz 2) ratowania Żydów (dominantą są twierdzenia o powszechności pomocy i „żydowskiej niewdzięczności"). Jego refleksja dotyczyła obszaru życia publicznego i analizy dyskursu prasowego. Interesował sprawą języka, jakim władza mówiła wówczas do „ludu" o Zagładzie Żydów. Poddał analizie wybrane artykuły ówczesnych gazet, ale sięgnął nie tylko do tekstów z 1968 roku. „Dyskurs marcowy" zaczął się bowiem znacznie wcześniej.

Jacek Leociak - adiunkt w Instytucie Badań Literackich PAN, kierownik Zakładu Badań Nad Literaturą Holocaustu IBL PAN, członek Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy IFiS PAN. Opublikował: Tekst wobec Zagłady. O relacjach z getta warszawskiego (1997, przekład angielski 2004) oraz (wspólnie z Barbarą Engelking) Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście (2001, przekład angielski ukaże się w 2008 w Yale University Press). Artykuły, szkice, recenzje publikował w „Pamiętniku Literackim”, „Tekstach Drugich”, „Tygodniku Powszechnym”, „Nowych Książkach”, „Res Publice” i „Res Publice Nowej”, „Midraszu”, „Gazecie Wyborczej”, „Rzeczpospolitej” oraz w książkach zbiorowych. Zajmuje się literaturą dokumentu osobistego i formami zapisu doświadczeń granicznych (w tym doświadczenia Zagłady).

*                                      *

Joanna Wiszniewicz
Prywatny wymiar doświadczenia Marca'68

Joanna Wiszniewicz w latach dziewięćdziesiątych przeprowadziła kilkadziesiąt wywiadów z polskimi Żydami urodzonymi w pierwszej powojennej dekadzie, należącymi więc do tzw. pokolenia marcowego. Rozmówcy Joanny Wiszniewicz mieszkają dziś nadal w Polsce lub są emigrantami marcowymi w Stanach - i w swych wywiadach opowiedzieli jej między innymi zarówno o własnym przeżywaniu Marca, jak i o tym, jak odbierali Marzec ich rodzice-Ocaleńcy. Jak doświadczenie Holokaustu lub sowieckiej niewoli wpłynęło na reakcje wojennego pokolenia na marcową antysemicką epidemię? Jak uruchomienie dawnych (a właściwie niedawnych, bo ledwie sprzed dwudziestu paru lat) traum zmieniło stosunki między rodzicami i dorosłymi już w Marcu dziećmi? Jak przejawiało się to w zachowaniach rodziców? Czy - i w jaki sposób - wpłynęło na decyzje o emigracji rodziców lub dzieci?

Joanna Wiszniewicz pracuje w Żydowskim Instytucie Historycznym. Zajmuje się tożsamością polskich Żydów, zwłaszcza pierwszego powojennego pokolenia. Wywiady do swych badań prowadziła w różnych miejscowościach Polski, Izraela i USA. Ich rezultaty ogłasza w postaci artykułów, a także prozy dokumentarnej. Jest autorką książek Z Polski do Izraela. Rozmowy z Pokoleniem ‘68 (Karta, 1992); A jednak czasem miewam sny. Historia Pewnej Samotności Joannie Wiszniewicz opowiedziana (Agencja Wydawnicza TU, Warszawa 1996 - publikacja wyróżniona w konkursie Fundacji Kultury 1996 i opublikowana po angielsku przez Northwestern University Press); Życie przecięte. Opowieści pokolenia Marca (Wydawnictwo Czarne, 2008 - książka ukazująca całość doświadczenia generacji’68). Ważniejsze artykuły: Pierwsze powojenne pokolenie polskich Żydów. Rodzicielski przekaz pamięci Holocaustu a tożsamość żydowska („Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” nr 3/1999); Dzieci i młodzież pochodzenia żydowskiego w szkołach śródmiejskich Warszawy lat sześćdziesiątych XX wieku „ResPublica Nowa” nr 1/2004; pełna wersja tekstu w: „Materiały konferencji w Żydowskim Instytucie Historycznym w 100. rocznicę urodzin Emanuela Ringelbluma”. Warszawa 2000”.