Małgorzata Melchior - Publikacje

SPOŁECZNA TOŻSAMOŚĆ JEDNOSTKI
W świetle wywiadów z Polakami pochodzenia żydowskiego urodzonymi w latach 1944-1955
Małgorzata Melchior
wydawnictwo: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW, Warszawa 1990
liczba stron: 315; wymiary: 200 x 140 mm; okł. miękka

 

Z uwag wstępnych autorki

Zdarza się często, zwłaszcza w naukach społecznych, iż problematyka konkretnych badań lub rozważań teoretycznych podejmowana przez danego autora wiąże się w pewien sposób z jego własną osobą. Badacz życia społecznego jest, bowiem również sam w nie jakoś uwikłany.

Dotykające jego osobiście pytania lub wątpliwości mogą stać się w pewnych okolicznościach pytaniami badawczymi. Ważne jest jedynie to, by w toku analizy lub interpretacji wyników własnych badań zdawał sobie sprawę ze swego "uwikłania" w badaną "materię"; by uwzględniał ową relację między nim, jako badaczem, a przedmiotem jego badań.

Powyższe stwierdzenia wydają się odnosić także do autora prezen­towanej pracy.

W centrum uwagi niniejszej pracy znajdują się zagadnienia dotyczące społecznej tożsamości jednostki, które staram się rozważać i analizować możliwie wszechstronnie w odniesieniu do konkretnego przykładu osób badanych, którymi są Polacy pochodzenia żydowskiego, urodzeni w latach 1944—1955 i nadal mieszkający w Polsce.

Ponieważ moim zamiarem było możliwie wszechstronne "potraktowanie" problematyki jednostkowej tożsamości społecznej, to kolejne etapy analizy materiału empirycznego, jak również sposoby omawiania jej wyników oraz przedstawienia interpretacji teoretycznych, stanowić mogą pewną propozycje podejścia badawczego.

Praca składa się z czterech części. Właściwie, część pierwsza i druga mają w dużej mierze charakter wstępny wobec rozważań zasadniczych, zawartych w częściach trzeciej i czwartej.

W części pierwszej poruszone są zagadnienia "czysto" teoretyczne i pojęciowe związane z tematem pracy.

W części drugiej — obok kwestii teoretycznych i metodologicznych, bezpośrednio dotyczących przeprowadzonych badań własnych — znajdują się także rozważania natury ogólnej, odnoszące się do spraw związanych z faktem, że badana przeze mnie kategoria osób "przynale­ży" w jakiejś mierze do szerszej kategorii społecznej, jaką stanowią Żydzi.

Część trzecią pracy traktować można w największym stopniu, w poró­wnaniu z pozostałymi partiami pracy, jako część empiryczną. W kolejnych rozdziałach tej części (9,10 i 11) staram się opisać i zanalizować zebrany w wywiadach materiał empiryczny w postaci wypowiedzi rozmówców; materiał odnoszący się bezpośrednio do problematyki procesów kształtowania się oraz zawartości treści owej identyfikacji związanych z żydowskim pochodzeniem osób badanych.

Stosunkowo często w tekście przytaczam krótsze lub dłuższe fragmenty wywiadów. Są one jednak czymś więcej niż tylko zwykłą ilustracją przedstawionych wątków; stanowią one — jak to ma miejsce na ogół w interpretacjach jakościowych — swoisty materiał do analizy (podobnie jak na przykład dane statystyczne w innym typie prac).

Część czwarta posiada charakter "mieszany" — teoretyczno-empiryczny. Ogólne zagadnienia wiążące się z problematyką tożsamości jednostkowej, takie jak poczucie "inności", sytuacyjne wyznaczniki tożsamości społecznej, kwestie "zakorzenienia", rozpatruję w odniesieniu do anali­zowanego przykładu osób badanych.

Rozdział 15, w tej części, stanowi podsumowanie wyników badań własnych, natomiast ostatni (16) jest próbą usystematyzowania wnios­ków ogólnych związanych z postępowaniem badawczym zastosowanym w niniejszej pracy.

Zgodnie z tym, co sugeruję w zakończeniu ostatniego rozdziału, proponowane podejście badawcze może okazać się przydatne i wartościowe również w innych badaniach i analizach zjawiska społecznej tożsamości jednostki.

Na zakończenie tych wstępnych uwag odnoszących się do zawartości samej pracy, chciałabym wyrazić swe podziękowania wszystkim tym, którzy przyczynili się do jej powstania.

Przede wszystkim podziękowania należą się Hannie Świdzie-Ziembie, która zachęciła mnie do napisania tej pracy oraz cierpliwie i skrupulatnie czytała jej kolejne fragmenty, czyniąc przy tym niesłychanie cenne oraz niezbędne uwagi krytyczne i sugestie, które starałam się w pracy jak najdokładniej uwzględnić.

Ponadto, chciałabym podziękować wszystkim moim bliskim, którzy w różnej formie, w czasie związanym z pisaniem pracy okazywali mi swą życzliwość i zachętę do pracy, cierpliwie znosząc mój brak dla nich czasu i uwagi.

Osobne podziękowania pragnę wyrazić także pani Dorocie Dawidowicz, która z niezwykłą starannością, a także z cierpliwością przepisywała kolejne, rozrastające się partie mojego tekstu.

Oczywiście praca ta w ogóle by nie powstała bez pomocy tych, którzy byli moimi rozmówcami i zechcieli poświęcić mi swój czas na refleksję nad sobą.

Warszawa, maj 1990

1

2