Recenzja - Wybór źródeł ...
Źródła do nauczania o Holokauście
Anna Pawlikowska
Centrum Badań nad Zagładą Żydów, będące jedną z najciekawszych i najlepszych polskich instytucji naukowych, wydało teraz znakomity materiał przygotowany specjalnie z myślą o nauczycielach i uczniach.
Choć rzecz dotyczy edukacji o Holokauście, publikacja została pomyślana tak, aby w oparciu o nią można było dokonywać szeregu konstatacji także na aktualne tematy społeczne, jak też zatrącać o kwestie filozoficzne, tak na ogół zaniedbywane przez szkołę. Jaki piszą wydawcy, „edukacja o Zagładzie stwarza okazję do dyskusji na temat cech demokratycznego społeczeństwa i ich zagrożeń; ludzkich postaw i ich uwarunkowań; podstawowych wartości w życiu człowieka i społeczeństwa i ich antynomii: dobra – zła, miłości – nienawiści, tolerancji – dyskryminacji, odwagi – tchórzostwa i innych. O Zagładzie uczymy w kontekście walki z rasizmem, antysemityzmem i ksenofobią. Edukacja na ten trudny temat może być dobrym sposobem do kształtowania postaw tolerancji, otwartości, a także odpowiedzialności za przyszłość”.
Jest to zatem pomoc dla nauczycieli wszelkich dziedzin humanistyki, a także dla uczniów, którzy zechcą zająć się trudnym tematem Zagłady Żydów w ramach swoich prezentacji maturalnych. Przy opracowaniu tych materiałów współpracowali ze sobą wiodący naukowcy specjalizujący się w badaniach nad Holokaustem i nauczyciele z dużą praktyką w tej dziedzinie. Tych pierwszych w dwuosobowym kolegium redakcyjnym reprezentuje Alina Skibińska, najwybitniejsza polska archiwistka Zagłady, pracownik waszyngtońskiego Muzeum Holokaustu, tych drugich – Robert Szuchta, nauczyciel jednego z warszawskich liceów, autor wielu prac metodologicznych, laureat wielu nagród za edukację o Zagładzie.
Książka ma charakter przeglądowy – w jedenastu rozdziałach prezentuje dokumenty źródłowe dotyczące genezy, przebiegu i konsekwencji Holokaustu. Uwzględnia zatem zarówno teksty dotyczące ideologii nazizmu i początku niemieckich prześladowań Żydów, jak źródła z dziedziny trudnych relacji polsko-żydowskich. „Uważamy za celowe ukazanie postaw Polaków wobec Żydów w tym okresie [przed wybuchem II wojny światowej] oraz zwrócenie uwagi na ich ciągłość w czasach Zagłady, a także szczególną podatność części społeczeństwa polskiego na wpływy nazistowskiej propagandy antysemickiej” – czytamy we wstępie. Oprócz dokumentów obrazujących przebieg Holokaustu, a także jego historyczne i polityczne reperkusje, publikację zaopatrzono w cenny wybór tekstów literackich nawiązujących w ciągu dziesięcioleci do tego traumatycznego dla świadomości zachodnich społeczeństw wydarzenia.
Dokumenty są tak dobrane, aby w jak największym stopniu mogły spełnić zadanie edukacyjne – a zatem by mogły być przyswojone przez uczniów w różnym wieku i z różnych środowisk. Szczególnie drastyczne opatrzono specjalnym znakiem, by nauczyciel mógł sam zadecydować o ich wykorzystaniu, biorąc pod uwagę wiek uczniów i ich przygotowanie do pracy z takim tekstem.
Edycja obejmuje także zeszyt do ćwiczeń zawierający konkretne propozycje zastosowania tekstów podczas zajęć lekcyjnych z różnych przedmiotów w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Zawartość zasadniczego tomu publikacji zamieszczone zostało również na nośniku cyfrowym. W ten sposób wydanie to uzupełnia nader istotna lukę w szkolnej humanistyce, tradycyjnie uciekającej się do ujęć podręcznikowych z pominięciem źródeł – i ominięciem trudności, których nastręcza wprowadzanie uczniów do ich samodzielnej i odpowiedzialnej lektury.
Jedyna krytyczna uwaga, którą należy skierować do wydawców tej cennej edycji, dotyczy niezręcznego tytułu. Brzmi on: "WYBÓR ŹRÓDEŁ DO NAUCZANIA O ZAGŁADZIE ŻYDÓW na okupowanych ziemiach polskich". Choć zachowuję tu kapitaliki w pisowni tytułu, jego absurdalność wydaje się oczywista – użyta w tytule fraza sugeruje, że chodzi o nauczanie na okupowanych ziemiach polskich. Znając uczniów, nie przypuszczam, aby przepuścili taką gratkę, zatem jedynym wyjściem byłoby chyba zaklejenie niefortunnego doprecyzowania paskiem papieru.
Anna Pawlikowska
Publikacja zralizowana dzięki dotacji:
www.holocaustresearch.pl