Zapis seminarium - maj 2013 r.
23 maja 2013
Życie codzienne w ukryciu. Żydowskie bunkry w Galicji Wschodniej, 1942-1945
Natalia Aleksiun
Gościem seminarium była dr Natalia Aleksiun, adiunkt w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie i associate professor w Graduate School of Jewish Studies, Touro College w Nowym Jorku, która pracuje obecnie nad książką poświęconą ukrywającym się w „bunkrach” we Wschodniej Galicji Żydom.
Badaczka przedstawiła uczestnikom seminarium wstępne rozważania dotyczące podjętej problematyki, źródła oraz metodologię swoich badań. Opierając się na wspomnieniach, pamiętnikach, dziennikach pisanych w ukryciu, relacjach oraz wywiadach z ocalonymi, pragnie ona dać obraz doświadczenia osób ukrywających się „pod powierzchnią”, a więc tych, którzy szukali ocalenia w różnego rodzaju kryjówkach, bunkrach, piwnicach, skrytkach, „dziurach” w lasach, gospodarstwach, na polach. Badaczka, chcąc opisać życie codzienne „zabunkrowanych”, swoją uwagę koncentruje w szczególności na miejscach, w których ukrywały się większe grupy ludzi, tworząc mikrospołeczności, których struktury, organizacja, hierarchie i panujące w nich relacje międzyludzkie domagają się zbadania. Kontekst badań określa z jednej strony podział strategii przetrwania zasugerowany przez Emanuela Ringelbluma („pod powierzchnią”, „na powierzchni”, wędrówka), z drugiej zaś, założenie judeocentrycznej perspektywy badań, tzn. takiej, która przyjmuje punkt widzenia żydowskich ofiar. Ramy badawcze wyznaczają następujące problemy: kontekst ukrywania się (specyfika sytuacji w Galicji Wschodniej, późniejsza niż w Generalnej Guberni okupacja niemiecka, etniczne zróżnicowanie regionu i konflikty na tym tle); pytanie o relację miasto-prowincja; relacje ukrywających się z nie-żydami; znaczenie płci, statusu społecznego i wieku ukrywających się w ich szansach na przetrwanie;
czytanie/pisanie/mówienie/szeptanie w trakcie ukrywania się, ale także po wyzwoleniu.
Dyskusja przyjęła trzy główne kierunki dotyczące: kwestii metodologicznych (zwrócenie uwagi na możliwość wykorzystania innych, polskich i niemieckich, źródeł w badaniach); kwestii etnicznych i roli mniejszości narodowych i religijnych w niesieniu pomocy; wątku genderowego (dominująca rola mężczyzn w podejmowaniu kluczowych decyzji, mniej wyraźne niż na innych terenach odwrócenie tradycyjnych ról społecznych związanych z płcią, statusem społecznym i majątkowym oraz wiekiem). Poruszono także inne zagadnienia związane z projektem: wzajemnych relacji osób wspólnie ukrywających się po wyzwoleniu, relacji ukrywających się do mienia pozostawionego lub oddanego na przechowanie innym osobom, możliwości porównania doświadczeń ukrywających się we Wschodniej Galicji z podobnymi doświadczeniami w innych kontekstach.
Olga Cielemęcka
Natalia Aleksiun – adiunkt w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Wykłada historię najnowszą Żydów w Europie Wschodniej w Graduate School of Jewish Studies, Touro College w Nowym Jorku. Przygotowuje obecnie książkę poświęconą tzw. aferze trupiej na uniwersytetach polskich w okresie międzywojennym oraz stadium na temat życia codziennego Żydów ukrywających się w Galicji Wschodniej pod okupacją niemiecką
www.holocaustresearch.pl