Prezentacja książki i debata »Klucze i Kasa« w Klubie Gości Gazety

16.09.2014 13:18:57

30 września o godz. 18.00 zapraszamy wspólnie z Gazetą Wyborczą do ucziału w prezentacji książki i debacie wokół podejmowanych w niej wątków. W dyskusji udział wezmą Barbara Engelking, Alina Skibińska, Jan Grabowski oraz Krzysztof Persak spotanie poprowadzi Jarosław Kurski

W imieniu Klubu Gości Gazety
Centrum Badań nad Zagładą Żydów ma zaszczyt i przyjemność zaprosić do udziału w prezentacji książki i debacie

"KLUCZE i KASA"
O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką
i we wczesnych latach powojennych 1939–1950

w dyskusji udział wezmą
Barbara Engelking, Jan Grabowski, Krzysztof Persak i Alina Skibińska
poprowadzi Jarosław Kurski

30 września 2014 r. o godz. 18.00
warszawska siedziba Gazety Wyborczej, ul. Czerska 8/10

Książka podsumowuje kilkuletniego projekt badawczy Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN. Na książkę składa się kilkanaście tekstów, których autorzy poruszają wiele różnych tematów: od ekonomicznych aspektów niemieckiej polityki okupacyjnej, poprzez zjawisko Treuhanderów i poglądy rozmaitych odłamów polskiego podziemia na kwestię „mienia żydowskiego” oraz case studies (na temat żydowskich mebli w Krakowie oraz losów mienia dwóch konkretnych rodzin) do zagadnień związanych z odzyskiwaniem mienia po wojnie przez ocalałych Żydów i ich spadkobierców .

Tytuł KLUCZE i KASA nawiązuje do napisanego w 1945 roku eseju Kazimierza Wyki „Gospodarka wyłączona”, w którym pojawiają się słowa: „Na Niemców wina i zbrodnia, dla nas klucze i kasa”.

W dyskusji chcielibyśmy wrócić do refleksji nad tym tekstem i zastanowić się, czy faktycznie Polacy – chrześcijanie odnieśli jakieś korzyści na skutek dokonanej przez Niemców eksterminacji ich sąsiadów Żydów? Jakie były krótko- i długofalowe ekonomiczne konsekwencje Holocaustu dla Polaków? Czy rację miał Wyka, uznając „całkowite zniknięcie z handlu i pośrednictwa milionowej masy żydowskiej” za „centralny fakt psychogospodarczy lat okupacji”? A przede wszystkim, czy – jak pisał – „formy, w jakich ta eliminacja się dokonała, i sposób, w jaki społeczeństwo nasze pragnęło i pragnie ją zdyskontować, były i moralne, i rzeczowo do przyjęcia”? Zwłaszcza w kontekście wykładni typowej dla przeciętnego Polaka: „Niemcy, mordując Żydów, popełnili zbrodnię. My byśmy tego nie zrobili. Za tę zbrodnię Niemcy poniosą karę, Niemcy splamili swoje sumienie, ale my – my już teraz mamy same korzyści, nie brudząc sumienia, nie plamiąc dłoni krwią”.

Wśród pytań, na które stale poszukujemy odpowiedzi są także, m.in:

Czy w „kraju bez Quislinga” możliwy był szeroki udział w rabunku żydowskich współobywateli?
Czy i w jakiej mierze Polacy – i jak wielu z nich – skorzystali materialnie na Zagładzie? Jeżeli tak, to czy były to, jak głoszono dawniej, zdeprawowane jednostki, które raczyły się okruchami z niemieckiego stołu, czy też można mówić o szerszym zjawisku?
O współudziale, który z jednej strony mógł mieć odczuwalny rezonans społeczny, z drugiej zaś mógł w istotny sposób przyczynić się do tragedii polskich Żydów?
Czy rabowanie Żydów postrzegano jako formę współdziałania z okupantem, czy też jako swoiście pojętą „ochronę substancji narodowej”?

W czasie spotkania można będzie kupić książkę w promocyjnej cenie

spis treści wstęp

Spis treści:

Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Wstęp
Ingo Loose, Aspekty ekonomiczno-prawne niemieckiej polityki okupacyjnej i rola banków oraz innych firm niemieckich w Generalnym Gubernatorstwie 1939-1945
Jan Grabowski, Zarząd Powierniczy i nieruchomości żydowskie w Generalnym Gubernatorstwie. „Co można skonfiskować? W zasadzie wszystko”
Andrzej Żbikowski, Eksploatacja ekonomiczna i grabież majątku żydowskiego w propagandzie prasowej w Generalnym Gubernatorstwie 1939-1944
Dariusz Libionka, „Kwestia żydowska” i problemy własnościowe w ujęciu wydawnictw konspiracyjnych ugrupowań nacjonalistycznych
Dagmara Swałtek-Niewińska, „Gospodarowanie” żydowskimi meblami w Krakowie w latach 1939-1945. Działalność Möbelbeschaffungsamt
Karolina Panz, „Singerowie mieli sklep...”. Historia pewnej rodziny i jej mienia
Małgorzata Melchior, Rzeczy i ludzie. Historia jednej rodziny i jej mienia
Barbara Engelking, Czarna godzina. Rzeczy żydowskie oddane na przechowanie Polakom
Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Połowiczna restytucja. Los zaryzowanego mienia żydowskiego w powojennej Europie 1945-1955
Alina Skibińska, Problemy rewindykacji żydowskich nieruchomości w latach 1944-1950. Zagadnienia ogólne i szczegółowe (na przykładzie Szczebrzeszyna)
Łukasz Krzyżanowski, „Chcielibyśmy, by ten dom nie pozostał w obcych rękach”. Sądowa restytucja prywatnego mienia żydowskiego w Polsce na przykładzie Radomia i Kalisza 1945-1948
Wykaz skrótów
Noty o autorach
Indeks nazw geograficznych i administracyjnych

Publikacja została zrealizowana w ramach projektu badawczego Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN pt. Losy mienia żydowskiego w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950 [Jewish property in Poland under the German occupation and during the early post-war years, 1939–1950] wspieranego przez:

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, grant ODW-0911/B/H03/2011/40
The Rothschild Foundation (Haanadiv) Europe, grant 131/10