Seminaria materiały - czerwiec 2007

14 czerwca 2007
Barbara Engelking i Jacek Leociak
Muzeum Historii Żydów Polskich - galeria Zagłady

Prelegenci zaprezentowali projekt zawartości oraz koncepcję wystawienniczą galerii będące efektem etapu 'Scheme Design' pracy nad galerią zespołu naukowego oraz projektantów i wystawienników z firmy Event Communication pracujących pod kierunkiem Prof. Barbara Kirshenblatt-Gimblett .
          
Po referacie odbyła się ciekawa dyskusja.

--------------------------------------------------------------------------------

Po pierwsze - chcemy przełamać stereotypowe traktowanie Holokaustu, w którym kładzie się nacisk jedynie na niewyobrażalną grozę unicestwienia 6 milionów europejskich Żydów i eksponuje potworność tego wydarzenia, prześcigając się nieraz w mnożeniu drastycznych obrazów makabry, która stała się udziałem mordowanych. Akcentowanie takiej strategii przedstawiania wywołuje często reakcje obronne i prowadzi niejednokrotnie do zobojętnienia i zamknięcia się na to doświadczenie. Naszą intencją jest pokazanie nie tylko samej Zagłady, lecz także Życia, poprzedzającego Zagładę. Dlatego w naszym planie ekspozycji to, co dzieje się przed ostateczną Zagładą, zajmuje tak dużo miejsca. Obok eksterminacji pośredniej ukazujemy niezwykle bogate i różnorodne formy zagospodarowania życia w cieniu śmierci. Eksterminacja Żydów europejskich dokonała się na ziemiach polskich i tu znajdują się wszystkie obozy zagłady. Nasza galeria podejmuje kwestie ogólne, traktowane syntetycznie, nie przedstawiane w ten sposób w istniejących już muzeach w Auschwitz-Birkenau, Bełżcu, Treblince, Chełmie nad Nerem, Majdanku. Jednak to one niewątpliwie pozostają głównymi miejscami upamiętniania Zagłady .

Po drugie - założeniem narracyjnym Galerii jest taka prezentacja historii Zagłady, jak gdyby widzowie „nie znali jej zakończenia”. Zależy nam na tym, by zwiedzający „nie widział” i „nie wiedział”, jak sytuacja będzie się rozwijać. Podobnie jak Żydzi nie byli wówczas w stanie od razu pojąć losu, jaki zgotuje im wojna, a proces uświadamiania sobie w pełni prawdy o Zagładzie całego narodu był trudny i długotrwały, tak i zwiedzający Galerię powinni stopniowo uzyskiwać tę świadomość. Dlatego pełna wiedza o Zagładzie pozostanie przez długi czas zwiedzania „ukryta”. Przechodząc poprzez różne części galerii widz podąża niejako tropem żydowskiego losu i nie jest w stanie dostrzec w porę perspektywy „Ostatecznego Rozwiązania”. Kiedy w końcu groza Zagłady odsłania się w pełni – nazywamy to w scenariuszu „opadnięciem kurtyny” – jest już „za późno”.

Po trzecie - wyeksponowanie getta warszawskiego wiąże się przede wszystkim z samym miejscem Muzeum Historii Żydów Polskich. Chcemy wykorzystać wyjątkową okazję, jakiej nie ma żadne inne muzeum tego typu na świecie - genius loci Warszawy. Należy podkreślić, że gmach Muzeum znajdzie się w sercu dawnego getta, a samą budowlę, w tym właśnie Galerię Holokaustu, przetnie linia dawnego biegu ulicy Zamenhofa, co zostanie odpowiedni wyeksponowane. W Galerii będą oczywiście informacje o różnych obszarach, na których znaleźli się polscy Żydzi (kresy wschodnie, tereny przyłączone do Rzeszy) oraz o większych i mniejszych gettach.

Autorzy:

Barbara Engelking (IFiS PAN)
Jacek Leociak (IBL PAN)
Havi Ben-Sasson (Hebrew University)
Jakub Petelewicz (Centrum Badań nad Zagładą Żydów)