Seminaria materiały: marzec 2006

30.III.2006
Andrzej Żbikowski
„U genezy Jedwabnego ...”
 

:: spis treści książki
:: materiał do dyskusji

Andrzej Żbikowski zaprezentował swoją najnowszą książkę pt. "U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej – wrzesień 1939 – lipiec 1941", która już jest dostepna w księgarniach. Poniżej prezentujemy odwołania do spisu treści książki oraz materiał do dyskusji.

Książka Jana Tomasza Grossa Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka wywołała jedną z najgorętszych po drugiej wojnie światowej polskich debat rozrachunkowych. Wielu jej uczestników spalenie żywcem kilkuset Żydów z mazowieckiego miasteczka Jedwabne przez ich polskich sąsiadów uznała za odwet za ich postawę w czasie okupacji sowieckiej. Postawę nazywaną już w tamtych czasach zdradą państwa polskiego oraz masową kolaboracją z reżimem komunistycznym. Po pokonaniu hitlerowskich Niemiec ta rodząca się w latach 1939-1941 symbioza z sowieckim okupantem miała przerodzić się w rządy tzw. żydokomuny, rządy zbrodnicze, pod każdym względem szkodliwe dla polskiego społeczeństwa.
Andrzej Żbikowski uważa ten pogląd za całkowicie fałszywy stereotyp i poddaje krytyce przez pokazanie życia społecznego Żydów pod okupacją sowiecką w możliwie wielu wymiarach. Przedstawia mechanizm społecznej zmiany, ujawniający się w różnych strategiach przetrwania bądź dostosowania się do okupacyjnych warunków. Z przeprowadzonej przez niego analizy materiałów historycznych wynika, że przyczyny fali pogromów, do których doszło na wschodnich rubieżach II Rzeczypospolitej po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, nie miały wiele wspólnego z doświadczeniami prawie dwuletniej okupacji sowieckiej. Pogromy były w gruncie rzeczy eksplozją trwającego od wielu dziesięcioleci głębokiego antagonizmu ekonomicznego i wykluczającej harmonijne współżycie społeczne ideologii antysemickiej. Dogodnym katalizatorem dla ich wybuchu stały się działania pacyfikacyjne stosunkowo niewielkich niemieckich sił policyjnych na bezpośrednim zapleczu frontu.
 

dr hab. Andrzej Żbikowski, pracownik naukowy ZIH od 1985, członek Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, autor monografii i edycji źródłowych dotyczących dziejów polskich Żydów w XIX i XX wieku