Seminaria materiały: maj 2006

18.V.2006
Piotr Matywiecki
Poezja wobec Zagłady

Poezja jest gatunkiem literackim, który pozwala „notować” takie zjawiska z zakresu psychologii oraz socjologii, których nie potrafią uchwycić dziedziny badań humanistycznych i społecznych. Ten walor poezji jest szczególnie cenny, gdy dotyka ona momentów kryzysowych historycznie.

Poezja przechowuje też szczególną pamięć o faktach historycznych – nie taką, która jest „tworzywem” nauk historycznych. Dotyczy to również pamięci o zagładzie Żydów. Zrozumienie tego, czym dla ludzkiej świadomości jest zagłada Żydów musi uwzględnić dane zaczerpnięte z poezji.

Poezja ze swojej istoty stawia zasadniczy problem mowy (niewyrażalność i wyrażalność), problem samotnego osobistego doświadczenia i powszechnej świadomości. Kiedy wiersz „zajmuje się” sprawą zagłady umieszcza ją w tych zasadniczych kategoriach i paradoksach poznania. Zagłada jest również zagładą ludzkiej świadomości po zagładzie. Poezja zdaje z tego sprawę „bezpośrednio”, w czystości sumienia i w ostateczności swoich formuł – lub pośrednio, maskując ową zagładę świadomości albo „świadomością fałszywą”, albo nieczystym sumieniem, albo bezrefleksyjnością.

W wystąpieniu autor omówił – jako przykłady znaczące – utwory Władysława Szlengla (przedwojenne!), Jerzego Kamila Weintrauba, Juliana Przybosia, Jerzego Pietrkiewicza, Mariana Piechala, Andrzeja Bursy, Julii Hartwig.

Piotr Matywiecki - urodzony 5 VI 1943 r. w Warszawie. Poeta, eseista, krytyk literacki. Autor antologii poetyckich. Edytor. Redaktor czasopism literackich. Członek polskiego PEN Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Ostatnio wydane tomy poetyckie:

• „Zwyczajna, symboliczna, prawdziwa”, Warszawa 1998 r., „Ta chmura powraca”, Kraków 2005 r.
• W roku 1994 wydał „Kamień graniczny”, książkę eseistyczną poświęconą filozoficznym, historiozoficznym i socjologicznym rozważaniom dotyczącym zagłady Żydów. Za „Kamień graniczny” otrzymał trzy nagrody: w 1994 r. nagrodę „Fundacji Kultury” , w 1995 roku nagrodę im. Pruszyńskiego przyznawaną przez polski PEN Club, oraz odznaczenie honorowe Stowarzyszenia Żydów – Kombatantów (1995 r.)
• Autor dwutomowej antologii poezji polskiej „Od początku” (Gdańsk, 1997 r.) obejmującej lirykę od średniowiecza do XX-ego wieku.

Od 1990 roku stały współpracownik działu literackiego II programu Polskiego Radia. Współautor około tysiąca audycji literackich. Prowadzi wykłady z historii polskiej literatury (oraz na inne tematy) na Uniwersytecie Warszawskim, na kursach podyplomowych dla nauczycieli języka polskiego (m. in. w Instytucie Badań Literackich PAN) i dla uczniów w liceach.