Seminaria mateirały: listopad 2006

23.XI.2006
Maja Lis-Turlejska
Psychologiczne konsekwencje traumatycznego stresu
 

W minionym ćwierćwieczu nastąpił poważny rozwój wiedzy dotyczącej stresu określanego jako traumatyczny. Wprowadzenie w 1980 roku nowej jednostki chorobowej określonej jako post-traumatic stress disorder (PTSD) spowodowało gwałtowny wzrost liczby badań na ten temat. PTSD może wystąpić w następstwie przeżycia lub bycia świadkiem zagrażających życiu zdarzeń, takich jak wojna, incydenty terrorystyczne, poważne wypadki i katastrofy, klęski żywiołowe lub akty związane z przemocą, takie jak gwałt. Ludzie, którzy cierpią na PTSD, często przeżywają ponownie traumę w koszmarach sennych lub wdzierających się na jawie wyobrażeniach, mają kłopoty ze snem, czują się zobojętniali i wyobcowani. Te objawy mogą być na tyle nasilone i trwać tak długo, że zakłócają one znacząco codzienne życie jednostki. PTSD cechują także wyraźne zmiany biologiczne – neurobiologiczne i fizjologiczne. Wiele badań dokumentuje wysokie wskaźniki współwystępowania PTSD i innych zaburzeń psychicznych. Decyzja o wprowadzeniu PTSD jako nowej jednostki chorobowej i zwrócenie uwagi na skutki traumatycznego stresu wiązały się w dużej mierze z badaniami nad ocalałymi z Holocaustu, więźniami hitlerowskich obozów koncentracyjnych, które podjęto wkrótce po zakończeniu wojny. Stopniowo kształtował się pogląd o długotrwałych destrukcyjnych skutkach skrajnej traumy dla psychiki. W kolejnych dekadach pojawiły się także dane wskazujące na to, że psychopatologia jest przekazywana następnym pokoleniom dzieciom, a nawet wnukom ocalałych. Kwestionujący skoncentrowane na patologii stanowisko badacze podkreślają istotne adaptacyjne i reintegracyjne zdolności ocalałych, stworzenie przez nich zdrowych rodzin i ich społeczne osiągnięcia. Badania nad psychologicznymi konsekwencjami traumatycznego stresu prowadzone współcześnie cechuje większy niż uprzednio stopień zaawansowania metodologicznego. Badacze zwracają większą uwagę na procedury doboru prób oraz posługują się udoskonalonymi w porównaniu z poprzednim okresem narzędziami diagnozy zaburzeń i objawów oraz innych wskaźników funkcjonowania. Obecnie wnioski na temat następstw skrajnie traumatycznych przeżyć formułowane są także na podstawie badań dotyczących innych populacji, które doznały skrajnej wiktymizacji związanej z wojną, incydentami terrorystycznymi i przemocą interpersonalną.

Maja Lis-Turlejska – dr hab., prof. UW, pracuje na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Współautorka i redaktorka książek: Studia nad postawami interpersonalnymi (1976), Nowe kierunki w psychoterapii (1979), Nowe zjawiska w psychoterapii (1991). Autorka książek: Traumatyczny stres: Koncepcje i badania (1998); Stres traumatyczny: Występowanie, następstwa, terapia (2002) i Traumatyczne zdarzenia i ich skutki psychiczne (2005).