Seminaria materiały: luty 2005

24.II.2005
Natalia Aleksiun
„Inteligencja żydowska w Polsce wobec antysemityzmu w przededniu Holocaustu”

“Nie mogę dłużej milczeć” – taki tytuł nosił artykuł Szaloma Asza opublikowany na łamach dziennika “Haint” w 1932 w reakcji na przemoc wobec studentów żydowskich na Uniwersytecie Lwowskim. “Ołtarze dla Hitlera wznoszone są nie tylko w Niemczech, ale również w tym kraju dla którego mam on schowany w zanadrzu miecz”. Asz protestował przeciwko atmosferze na, w której wzrastało młode pokolenie Polaków, nienawiści – “grupy w społeczeństwie, która uważa ten kraj za swój, która nie ma wyboru, by musi dzielić jego los”. Asz pisał o wpływie propagandy hitlerowskiej, ale najwięcej uwagi poświęcił wydarzeniom historycznym w przeszłości stosunków polsko-żydowskich z okresu Insurekcji Kościuszkowskiej, wojen napoleońskich, powstania listopadowego i styczniowego i pierwszej wojny światowej.

Wezwanie Asza do odbudowy polsko-żydowskiego braterstwa jest przykładem jednego z wielu głosów żydowskich intelektualistów w Polsce lat trzydziestych w odpowiedzi na ich poczucie nasilającego się antysemityzmu. Na łamach prasy żydowskiej podejmowali oni próby analizy zjawiska zarówno w kontekście radykalizacji nastrojów w Polsce, jak i wydarzeń w Niemczech, szczególnie po dojściu Hitlera do władzy. W jaki sposób poczucie głębokiego kryzysu w położeniu Żydów w Europie wpłynęło na sposób widzenia żydowskiej przeszłości w diasporze? Jaki program działania na przyszłość wysuwali intelektualiści żydowscy w Polsce w drugiej połowie lat trzydziestych? Spróbuję odpowiedzieć na te pytania w oparciu o publicystykę ukazującą się na łamach dzienników Hajnt, Der Moment i Chwila oraz takich czasopism, jak Nasz Przegląd, Opinia, Echo Żydowskie, Głos Gminy Żydowskiej, Ster oraz Miesięcznik Żydowski.

Dr. Natalia Aleksiun historyk zajmujący się dziejami Żydów polskich w XIX i XX wieku oraz stosunkami polsko-żydowskimi. Magisterium i doktorat w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, ukończyła również Szkołę Nauk Społecznych w Warszawie. Rozprawa doktorska “Ruch syjonistyczny w Polsce, 1944-1949” napisana pod kierunkiem prof. Jerzego Tomaszewskiego uzyskała nagrodę Prezesa Rady Ministrów. Ukazała się w 2002 w wydawnictwie Trio pod tytułem Dokąd dalej. Ruch syjonistyczny w Polsce, 1944-1949. Asystentka w Instytucie Studiów Regionalnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykłada również w Collegium Civitas w Warszawie. Autorka kilkunastu artykułów na temat pamięci o Holocauście, historiografii, stosunków polsko-żydowskich po II wojnie światowej oraz ideologii syjonistycznej. Laureatka Nagrody Fundacji Nauki Polskiej, Stypendium Fulbrighta na New York University, Lady Davies na Uniwersytecie Hebrajskim, Skirball Fellowship for Eastern European Scholars w Centre for Hebrew and Jewish Studies w Oxfordzie oraz The Herz Family Fellowship in the History of Polish Jews w YIVO, w Nowym Jorku.