Seminaria materiały: marzec 2004

5.III.2004
Marcin Urynowicz
„Instytucje polskiej i żydowskiej Warszawy w okresie okupacji hitlerowskiej. Wstęp do badań nad stosunkami.”

Niewiele jeszcze wiadomo o stosunkach pomiędzy polską i żydowska władzą samorządową w okupowanej przez Niemców Warszawie. Nasza ogólna wiedza ogranicza się do tego, iż oba ciała, tak żydowski Judenrat jak i polski Zarząd Miejski, niezależnie od prowadzonej polityki i wszelkich wysiłków na rzecz polepszenia losu reprezentowanej przez nie ludności, niewielki miały wpływ na rozwój wydarzeń. O wszystkim, bowiem ostatecznie decydowała wola najeźdźcy. Tym niemniej dla zrozumienia ogólnych stosunków polsko- żydowskich, tak w stolicy polskiej, jak i na całych okupowanych ziemiach polskich, konieczne jest zbadanie wzajemnych relacji pomiędzy władzą polską i żydowską tam, gdzie miały okazje one się ze sobą zetknąć i gdzie mogły na siebie wpływać. Szczególnie interesujący jest okres do momentu utworzenia w Warszawie getta. Był to, bowiem czas, kiedy następował podział miasta, gdy nie było jeszcze do końca wyjaśnione, jaki obszar będzie podlegał każdemu z ciał samorządowych i jakie dokładnie kompetencje będą udziałem każdego z nich.

Kształtowanie się podzielonej, na tzw. "dzielnicę żydowska" oraz "stronę aryjską" Warszawy odbywało się w atmosferze niemieckiego terroru oraz nadziei na szybkie zakończenie wojny. Można przypuszczać, że skłaniało to obie strony do swego rodzaju "gorliwości" w wypełnianiu niemieckich zarządzeń, by nie narazić ludności na dodatkowe szykany i ponoszenie niepotrzebnych ofiar. Jednocześnie wytworzona przez okupanta niemieckiego sytuacja dawała niekwestionowaną przewagę polskiemu Zarządowi Miejskiemu nad żydowskim Judenratem oraz Stołecznemu Komitetowi Samopomocy Obywatelskiej, reprezentującemu interesy ludności polskiej, nad Żydowską Samopomocą Społeczną. Czy strona polska wykorzystywała uprzywilejowanie dla faworyzowania ludności polskiej przed żydowską? Jaka była ogólna polityka organów polskich względem ludności żydowskiej? W jaki sposób Gmina Żydowska odnosiła się do władz polskich i niemieckich?

Na te i inne pytania autor odpowiada w swoim referacie.