Seminaria materiały: styczeń 2010

28 stycznia 2010
Ewa Koźmińska-Frejlak
Wojenna korespondencja rodziny Gelbartow... Na marginesie książki "Adresat nieznany"

... I tak, we wtorek 14 listopada 1939 roku, po otrzymaniu błogosławieństwa od ojca, żegnany na dworcu przez Edzię z Tusią, Salę i Franię, w towarzystwie szwagra i przyjaciela z mojej klasy – Mietka Sieradzkiego, opuściłem rodzinny Kalisz, ukochaną i kochającą rodzinę, udając się na tułaczkę, która wówczas przypadła w udziale setkom tysięcy Żydów i Polaków... – wspominał po latach Janek Gelbart moment rozstania z rodziną, który zaważył na jego późniejszym życiu. Urodzony w 1921 roku w Kaliszu, najmłodszy z siedmiorga rodzeństwa był ulubieńcem całej rodziny. W dzieciństwie i okresie dorastania stał się mimowolnym świadkiem i uczestnikiem przemian, którym podlegała społeczność polskich Żydów.

Z rodziny Gelbartów czas Zagłady przeżyli jedynie Janek i jego brat Berek - w 1939 roku udało się im uciec na tereny Związku Sowieckiego, a później, w 1940, przedostać do Rumunii. Na uchodźstwie, gdzie doczekali końca wojny, Janek zdał polską maturę i podjął studia. Do Polski powrócił w 1951 roku... Pozostałych w Kaliszu Gelbartów przesiedlono jeszcze jesienią 1939 roku do Warszawy; wszyscy oni zginęli zamordowani przez Niemców: ojciec - tradycyjny Żyd, matka - pobożna, ale znacznie liberalniejsza od ojca, bracia Aron z żoną i synem oraz Icek (pierwszy w rodzinie zrzucił tradycyjny żydowski strój) z żoną, a także siostry: Edzia z mężem i córeczką, Sala i Frymeta... Z pożogi wojennej ocalały jedynie nieliczne zdjęcia i listy wysłane w latach 1940-1942 do Rumunii – świadectwo istnienia tej pod wieloma względami typowej w ówczesnych realiach społeczno-politycznych rodziny żydowskiej i niezwykłej więzi łączącej jej członków. O tym oraz o swoich doświadczeniach pracy nad tym tekstem opowiadała referentka. Po jej wystąpieniu wywiązała się interesująca dyskusja, której zapis wraz z nagraniem referatu prezentujemy Państwu w formie audio.

Ewa Koźmińska-Frejlak - socjolożka, badaczka Zagłady, współredaktorka "Midrasza" i autorka licznych wywiadów, przygotowuje doktorat poświęcony powojennym postawom wśród ocaleńców

   Najbliższe seminaria naukowe Centrum:

• 25 luty 2010 - Katarzyna Person, Pawiak w świadomości żydowskich mieszkańców okupowanej Warszawy
• 25 marca 2010 - Monika Polit, Mordechaj Chaim Rumkowski - Uwagi do przedwojennej biografi

Archiwum seminariów i relacje audio