Menu

• Strona główna
• Zespół Centrum
  • Aleksandra Bańkowska
  • Barbara Engelking
  • Jacek Leociak
  • Dariusz Libionka
  • Justyna Majewska
  • Agnieszka Haska
  • Marta Janczewska
  • Karolina Panz
  • Jakub Petelewicz
  • Alina Skibińska
  • Dagmara Swałtek-Niewińska
  • współpracownicy
    • Andrzej Żbikowski
  • profesor emeritus
    • Małgorzata Melchior
• Badania
• Publikacje
  • wszystkie publikacje Centrum
  • projekty wydawnicze
  • jak kupić
• Linki
• Kontakt
• Archiwum
  • Wybór źródeł
  • Seminaria
    • seminarium
    • archiwum seminariów
  • Stypendia badawcze
    • Edycja 2014/2016
    • Edycja 2013
    • Edycja 2012
    • Edycja 2011
    • Edycja 2010
    • Edycja 2009
• Zagłada Żydów. Studia i Materiały
    pismo naukowe Centrum
• Dalej jest noc - »Nieudana KOREKTA OBRAZU«
• Wybór źródeł
• EHRI PL

Aktualności

Weronika Romanik
"Pisma Mordechaja Tenenbauma-Tamarofa z białostockiego getta (1943). Edycja, przekład i komentarz"

       Mordechaj Tenenbaum-Tamarof to wciąż bardzo mało znana postać w polskiej historiografii. Przywódca powstania w getcie białostockim, założyciel podziemnego archiwum getta, współorganizator Żydowskiej Organizacji Bojowej, aktywny działacz ruchu syjonistycznego.

Jednymi z najważniejszych pism, które zachowały się w podziemnym archiwum getta białostockiego, są pisma Tenenbauma – m.in. jego dziennik. Pamiętnik został napisany w języku hebrajskim (z fragmentami w jidysz, a także z szeregiem polskich słów) w 1943 roku. Jest to wyjątkowy materiał źródłowy, który do tej pory nie został w całości przetłumaczony na żaden język obcy. W swojej pracy dyplomowej przedstawiłam tłumaczenie części pamiętnika – praca ta otrzymała wyróżnienie oraz została rekomendowana do publikacji.

Moim zamiarem jest dokończenie tłumaczenia dziennika Tenenbauma i innych jego pism powstałych w czasie wojny oraz opublikowanie ich w wydaniu krytycznym.

Temat projektu jest zbieżny z tytułem planowanej przez mnie pracy doktorskiej. W ramach projektu skoncentrowałabym się na przygotowaniu edycji krytycznej dziennika Mordechaja Tenenbauma (jednego z najistotniejszych świadectw podziemnego archiwum getta białostockiego), jak również kilku innych tekstów Tamarofa napisanych po hebrajsku (m.in. o „akcji lutowej”). Teksty te powstały w 1943 roku w getcie białostockim, opisują funkcjonowanie podziemnego ruchu oporu w getcie, nastroje panujące w getcie, najważniejsze wydarzenia, konspiracyjne zebrania, prowadzenie tajnego warsztatu pirotechnicznego itp.
Teksty do tej pory nie zostały w pełni opublikowane w żadnym języku poza hebrajskim (czyli językiem oryginalnych dokumentów). Moim zamiarem jest przetłumaczenie tych pism Tenenbauma na język polski.
Nie jest to oczywiste zadanie, gdyż hebrajski z pism Tamarofa jest przykładem języka niestandardowego, który nie posiada ustabilizowanej pisowni. Ponadto autor miesza wszystkie znane sobie języki (jidysz, polski, hebrajski z aramejskimi pozostałościami, rosyjski) ze słownictwem wprowadzonym przez okupanta (niemiecki). Utrudnia to nieraz lekturę tekstu, przysparza dylematów w pracy tłumaczeniowej, lecz jest zarazem arcyciekawym materiałem do analizy socjologiczno-językoznawczej.

W celu dokonania jak najbardziej rzetelnego tłumaczenia pism Tenenbauma, od kilku lat zgłębiam historię białostockiego getta – nie tylko poprzez publikacje książkowe, ale również dzięki spotkaniom ze Świadkami historii, osobami, które były w getcie białostockim, a także członkami podziemnego ruchu oporu.

W realizacji projektu kluczowy jest pobyt w Izraelu, w celu przeprowadzenia kwerendy archiwalnej oraz kontynuowania wywiadów ze Świadkami historii, którym stan zdrowia nie pozwala dziś już na zmianę miejsca pobytu.
W przypadku części osób, chciałabym pogłębiać rozpoczęte wywiady (Liza Czapnik, Szamaj i Chana Kizelsztejn, Ewa Kracowska Chawka Folman-Raban Miriam Yahav). Na obecną chwilę wiem również, że możliwe jest jeszcze dotarcie do innych osób pamiętających getto w Białymstoku.  W tym projekcie czas ma ogromne znaczenie.

Trzy z moich Rozmówczyń z poprzednich wyjazdów badawczych - zmarły w ostatnich latach (Bronka Winnicka-Klibańska, Ania Rud, Masza Yaron). Dlatego bardzo ważne jest dla mnie aby pierwszą część projektu (związaną z wywiadami) zrealizować jak najszybciej, tj. w styczniu-lutym 2014. Potrzebna będzie druga wizyta w Izraelu, która pozwoli mi na dokończenie kwerendy archiwalnej, a także na kolejne spotkania ze Świadkami – w miarę ich dostępności.

W momencie, gdy będę miała pełne wstępne tłumaczenie tekstów Tenenbauma, będę mogła skorzystać z wyjątkowej możliwości skonsultowania mojego tłumaczenia z osobami, które same były w getcie białostockim. Jedną z takich postaci jest Szamaj Kizelsztejn, którego biegła znajomość jidysz, polskiego i hebrajskiego może stanowić nieocenioną pomoc w odszyfrowywaniu lakonicznych wypowiedzi Tenenbauma (który swoje teksty pisał nieraz w bardzo trudnych warunkach zewnętrznych). Zarówno Szamaj Kizelsztejn jak i Ewa Kracowska (która pamięta powstanie w getcie) wiedzą o przygotowywanym przeze mnie tłumaczeniu dziennika, są gotowi do współpracy/konsultacji i czekają na nasze kolejne spotkanie w związku z tą kwestią.

Poza wywiadami, bardzo istotna będzie praca w archiwach, gdzie będę mogła zobaczyć oryginalne dokumenty i pisma Tenenbauma [w Yad Vashem znajduje się jego dziennik oraz pismo „o akcji”, zaś w Beit Lochamei Ha-Getaot oryginalna korespondencja m. in. z Bronką Winnicką (później Klibańską)]. Te wizyty w archiwach będą niezbędne, abym mogła nanieść korekty w edycji krytycznej.

W ramach wyjazdów badawczych do Izraela, planuję również konsultacje z różnymi badaczami historii, Zagłady i specjalistami od literatury i tłumaczeń z języka jidysz oraz hebrajskiego (m. in. prof. Yechiel Szeintuch, Avihu Ronen, Sara Bender). Ich wiedza i doświadczenie byłyby znakomitym wsparciem w realizacji projektu.

Eksploracja nowych zbiorów muzealnych oraz archiwalnych (np. Massuah), może pomóc w uzupełnieniu informacji na temat kontekstu w jakim działał Tenenbaum, nt. działalności młodzieżowych ruchów syjonistycznych w gettach, a także umożliwi dotarcie do nowych świadectw i relacji opowiadających o otoczeniu w jakim działał Tenenbaum.

1

2

Drukuj artykuł

Poleć artykuł